“Το φτωχό θέατρο κοστίζει”

Μέρος Α’

(Ρόμπερτ Κοέν)

Τον χειμώνα του 1982–83, ο καθηγητής Άντι Χάρις του πανεπιστήμιου Κολούμπια φώναξε τον Ντέιβιντ Μακντόναλντ στο τμήμα μας με μια καταπληκτική πρόταση : Ο Γκροτόφσκι βρισκόταν στις Ηνωμένες πολιτείες και επιθυμούσε να έρθει στην Καλιφόρνια. Ο Άντι ήθελε να μάθει εάν μας ενδιέφερε μια τέτοια επίσκεψή και ίσως μια σειρά ομιλιών από τον Γκροτόφσκι στα διάφορα πανεπιστήμιά της περιοχής. Ο Ντέιβιντ με την σειρά του κατέθεσε την πρότασή σε μένα (ήμουν πρόεδρος του τμήματος εκείνη την περίοδο), και εγώ κόντεψα να τρελαθώ από την χαρά μου: το 1965, τον πρώτο μου χρόνο στο UCI Ο Πρύτανης άφησε στο γραφείο μου ένα ενημερωτικό φυλλάδιο που ανακοίνωνε την “συνταξιοδότησή” του Γκροτόφσκι από το θέατρο, πάνω στο φυλλάδιο ήταν καρφιτσωμένο ένα σημείωμά (δεν υπήρχαν post-it εκείνη την εποχή) που έγραφε “Να τι αποφάσισε να κάνει ο ήρωας σου Μπομπ.” Τώρα 20 χρονιά αργότερα βρέθηκα να ορμάω στην τάξη υποκριτικής του Τζίμ Σλόβιακ (πιστός ακόλουθος του Γκροτόφσκι και λίγο αργότερα το δεξί του χέρι) φωνάζοντάς “Τζίμ” “θα φέρουμε τον ήρωά σου” “τελικά ότι σπέρνεις, θερίζεις”.

Απέσπασα μια παχυλή χορηγία για την ομιλία του Γκροτόφσκι από την γραμματεία του πανεπιστήμιου και ο Τζέρζι έδωσε δυο ομιλίες (μια για την παράγωγή του Faustus, και μια για το θέατρο των πηγών) Μέτα τις ομιλίες μηχανεύτηκα κάποιο λόγο για να ταξιδέψω στην Νέα Υόρκη ώστε να τον συναντήσω και εκεί σε ένα δείπνο που είχε οργανώσει προς τιμήν του ο Άντι Χάρις, ο Τζέρζι έφτασε στο εστιατόριο κακοντυμένος με ένα στενό σακάκι και μια παλιά γραβάτα, με χαιρέτησε θερμά με τρία φίλια στο μάγουλο και παρήγγειλε αμέσως ένα φιλέ μινιόν και αρμανιάκ (το αρχαιότερο απόσταγμα της Γαλλίας). Το φιλέτο, μας εξήγησε, ήταν εντολή του ιατρού του για μια σπάνια ασθένειά στο αίμα και το συκώτι του. Τα τρία φίλια ήταν παράδοσή (κάτι που θα επαναλαμβανόταν στο μέλλον αρκετές φορές). Μιλούσαμε αποκλειστικά στα γαλλικά εκείνη την ήμερα, μιας και τα αγγλικά του ήταν περιορισμένα. Μιλήσαμε για διάφορα θέματά, για τον Μαρσέλ Μαρσό, τα τοπικά νέα, την πολιτική στην πατρίδα του, και για τις επερχόμενες ομιλίες που του είχα κανονίσει. Ξαφνικά συνειδητοποίησα ότι ο Τζέρζι δεν ήθελε να κάνει άπλα μια σειρά ομιλιών. Έψαχνε για καινούργιο σπίτι. Κάνεις μας δεν το ήξερε άλλα είχε ήδη μεταναστεύσει στην Αμερική και δεν θα επέστρεφε στην Πολωνία πάρα μόνο χρονιά αργότερα.

Ήθελε να ξεκινήσει ένα καινούργιο πρότζεκτ. Αργότερα θα το ονόμαζε “objective drama project”, μια σύνθεσή της έρευνάς που είχε κάνει πάνω σε διάφορές κουλτούρες με το θέατρο των πηγών και της παλαιότερης δουλείας του στο θέατρο ως σκηνοθέτης και παράγωγος. “Σπεσιαλίστες της παράδοσής” από όλο τον κόσμο θα δίδασκαν αρχαίες τελετές και ερμηνευτικά στοιχεία στους μαθητές — οι οποίοι με την σειρά τους θα δημιουργούσαν μια καινούργια σύνθεσή ως. performance που θα εμπεριείχε ένα είδος αρχαϊκης αυθεντικότητας. Για έμενα κυριολεκτικά μάνα εξ ουρανού

Ταξίδεψα πίσω στην Καλιφόρνια και ξεκίνησα αμέσως τις διαδικασίες ένταξής του στο πρόγραμμα του πανεπιστήμιου. Το τμήμα μας δεν ήταν, ούτε ειναι γνωστό για τις παιδαγωγικές του καινοτομίες. Οι καθηγητές υποκριτικής που είχαμε ερχόντουσαν από πιο συντηρητικές σχολές : Royal Shakespeare Company, το φεστιβάλ Shakespeare του Καναδά, το Κέρτ Κονγουεϊ, το group theatre και εγώ ο Κίθ Φόουλερ, και ο ΝταντλεΪ Νάιτ από την δραματική σχολή του Yale. O Τζέρζι έμοιαζε να είναι η απολυτή προσθήκη στο πρόγραμμά μας. Μάζεψα το προσωπικό και με την απολυτή υποστήριξή τους άρχισα να προσεγγίζω την διοίκησή του πανεπιστήμιου πριν καν έρθει ο Τζέρζι. Όταν έφτασε τον Μάρτιο/Απρίλιο του 1983, βρισκόμασταν ήδη σε σκληρές διαπραγματεύσεις

Το ξεκίνημά έμοιαζε πολλά υποσχόμενο, και ο Τζέρζι δήλωσε ότι η Καλιφόρνια ήταν ένα μέρος που απολάμβανε απεριόριστα και το προσωπικό του πανεπιστήμιου ήταν “Η καινούργια του οικογένειά”. Τίποτε δεν μπορούσε να με προϊδεάσει για το πόσο έξω είχα πέσει

Αρχίσαμε να αντιμετωπίζουμε σοβαρές δυσκολίες. Η δημιουργία χώρου έρευνας. για τον Γκροτόφσκι ήταν σαν να προσπαθείς να χωρέσεις ένα δέντρο σε ένα κουτί. Το πανεπιστήμιο με τις αναρίθμητες αιτήσεις και την πιεστική γραφειοκρατία ήταν φυσικά το κουτί. Ο Τζέρζι, ο Πολωνός γκουρού και διαφωτιστής, ήταν φυσικά το δέντρο που στεκόταν έξω από το κουτί — πολύ έξω από το κουτί.

Το πρώτο μέρος, δηλαδή η διασφάλισή θέσης στο πανεπιστήμιο ήταν το πιο εύκολο μέρος της αποστολής μου, παρόλες τις δυσκολίες στην χρηματοδότησή το πανεπιστήμιο του έδωσε την θέση καθηγητή στην κλίμακά VI. Η υψηλότερη θέση στο τμήμα και 11 ολόκληρες μονάδες πάνω στην ακαδημαϊκή σκάλα. Τέλος ηρέμησα κάπως όταν ο Τζέρζι δέχτηκε τον μισθό που του πρότειναν αμέσως χωρίς ερωτήσεις ή διαπραγματεύσεις.

Όλα τα άλλα όμως στο συμβόλαιο του άρχισε να τα διαπραγματεύεται μέχρι το τελευταίο σημείο στίξης. Ο Τζέρζι ζητούσε 200.000 δολάρια τον χρόνο για έξοδά συν 25.000 δολάρια για εξοπλισμό και 10.000 δολάρια έξοδά για τυχόν τηλεφωνικές χρεώσεις, το ποσό ήταν μεγαλύτερο από ότι είχε ξοδέψει ποτέ ολόκληρο το τμήμα θεάτρου και τότε και σήμερα. ΤΟ πανεπιστήμιο είχε μόλις το πέντε τοις εκατό από το ποσό που ζητούσε. Προσπάθησα να του θυμίσω ότι ήταν γνωστός στην Πολωνία για το “φτωχό θέατρο” αλλά ο Τζέρζι μου απάντησε ότι το “φτωχό θέατρο, κοστίζει πολλά λεφτά” μια φράση που πολύ σύντομα κατάλαβα ότι χρησιμοποιούσε συχνά…

Copyright 2022 Kimon Fioretos, All Rights Reserved.